«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός…», γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης στην «Ασκητική».
Αλλά τι θέλει να επιτύχει, μέσω αυτής της εισαγωγής του, ο σπουδαίος Κρητικός συγγραφέας; Ν’ αναφερθεί στη ματαιότητα του επίγειου κόσμου; Της ίδιας μας της ύπαρξης; Να καταδείξει την έλλειψη ελπίδας και να μας οδηγήσει στον ζόφο ή την αδράνεια;
Αυτή, θα ήταν μία επιδερμική προσέγγιση. Σε αντίθεση με τα παραπάνω, ο Καζαντζάκης θέλει να παρουσιάσει το σύντομο αυτό πέρασμα, το οποίο έχουμε ονομάσει ζωή, σαν ένα γεγονός τεράστιας αξίας. Ταυτοχρόνως, προσδίδει και περισσότερο βάρος στις πράξεις μας. Στη δράση μας. Στη διαδρομή και τη διαρκή πάλη μας.
Θεωρεί τη λειτουργία μας μέσα στον κόσμο απλή και ζητάει να την αντιλαμβανόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Καμία ανταλλαγή. Ταπεινότητα, όχι όμως αδυναμία. Εξυμνεί την ανάδειξη του κάθε χαρακτήρα, μα και τη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων που μοιράζονται τα ίδια ιδανικά, τις ίδιες ιδέες και αξίες.
Ο Καζαντζάκης έγινε εχθρός εκείνων που ονειρεύονται τη φυλάκιση του πνεύματος και οι οποίοι επιδιώκουν να πάψει ο απλός άνθρωπος να πιστεύει στη δύναμή του, τη συντροφικότητα και εν τέλει στον αγώνα και τη διεκδίκηση, μέχρι να φθάσει στο άλλο άκρο της αβύσσου.
Συμπερασματικά, λοιπόν, τι έχει σημασία; Η άνευ όρων παράδοση στο προδιαγεγραμμένο; Η απογοήτευση, ο ατομικισμός εξαιτίας της κοινής μας μοίρας ή η δημιουργία; Ένας δημιουργός, πλάστης όπως τον οραματιζόταν ο Καζαντζάκης:
Ένας πλατύς ζωντανός οργανισμός, δηλαδή, καμωμένος από τις πλειοψηφίες της προόδου και της πρωτοπορίας. Ν’ αντιμάχεται τον κονσερβατισμό, τους αφορισμούς, τη διαπλοκή και τα συμφέροντα. Όλα εκείνα τα δεινά, που θέλουν να ζήσουν για πάντα, ως μάστιγες, ως αιώνιο κακό, αφήνοντας μόνο στάχτες και δυστυχία σε ό,τι δεν είχε την «τύχη» να γεννηθεί από την ίδια μήτρα με αυτά.
Παντοτινά, ωστόσο, ζει μονάχα μία «φλόγα». Τη διατηρούν αναμμένη ορισμένα τμήματα των λαών. Όσο αυτά τα πληθαίνουν και γιγαντώνονται, το πέρασμά μας αποκτά όλο και μεγαλύτερη αξία…
