Ελκόμενος επί κρημνού

Του Θόδωρου Κουτρούκη

Επίκουρου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θράκης

Στα λεξικά διαβάζουμε πως ο όρος «μάρτυρας» συναντάται σε θρησκευτικά κείμενα με δύο έννοιες. Αρχικά στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης αλλά και αργότερα, ο όρος έχει νομική χροιά και υποδηλώνει την ομολογία για τη φύση και το έργο του Ιησού Χριστού. Μάρτυρας είναι λοιπόν αυτός που γνώρισε τον Χριστό ή συνάντησε το κήρυγμα του. Ωστόσο, στις Πράξεις των Αποστόλων και ιδίως στο βιβλίο της Αποκάλυψης ο όρος αποκτά και νέα έννοια. «Μάρτυρας» πλέον αποκαλείται όποιος εκουσίως υπομένει το σωματικό θάνατο, προκειμένου να παραμείνει πιστός στην ομολογία πίστης του, στο Χριστό ή, σε μεταγενέστερη χρήση, σε ένα ιδανικό.

Τα χαρακτηριστικά του Μάρτυρα και με τις δύο έννοιες φαίνεται πως συνδύασε με τραγικό τρόπο ο πατέρας Νικόλαος Αποστολάκης, εφημέριος σε ένα χωριό τον Χανίων, το φρικτό τέλος του οποίου παρουσιάζεται στο ιστορικό ντοκιμαντέρ «Ο Ελκόμενος επί κρημνού, Κρήτη 1947» του Κώστα Νταντινάκη, που προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.

Στο φίλμ αυτό, με αφορμή το μαρτυρικό θάνατο του παπα-Νικολή στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στα Χανιά, ο σκηνοθέτης ανατέμνει μια σκοτεινή περίοδο της ελληνικής ιστορίας, όπου η απάντηση των ισχυρών στην άλλη άποψη ήταν συχνά η ωμή βία και ο θάνατος.

H υπόθεση εκτυλίσσεται την 1η Αυγούστου 1947, όταν συμμορία παρακρατικών απήγαγε από το σπίτι του τον ιδεαλιστή ιερέα και αφού τον βασάνισε με φρικτό τρόπο (εξόρυξη οφθαλμών, εξαγωγή νυχιών και δοντιών κ.α.) τον καταβαράθρωσε στην τοποθεσία Κόκκινος Γκρεμός.  Στη συνέχεια οι τοπικές συμμορίες απαγόρευσαν να κηδευτεί επίσημα ο εκλιπών. Η σύζυγος του Αργυρώ εκτοπίστηκε από το χωριό όπου διέμενε, ενώ τα πέντε παιδιά τους συνέχισαν να διώκονται μέχρι τις πανεπιστημιακές τους σπουδές.

Η περίοδος 1946-49 ήταν μια από τις πιο αιματηρές ιστορικές περιόδους για τη χώρα μας που συνοδεύτηκε από αλληλοεξόντωση αδερφών, φίλων και γειτόνων, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Α. ντε Σαιν Εξυπερύ, ότι στον εμφύλιο πόλεμο η γραμμή του πυρός είναι αόρατη καθώς περνά μέσα από τις καρδιές των ανθρώπων. Αν εδώ προσθέσουμε και τη ρήση ότι στους εμφύλιους πολέμους δε στήνουμε συνήθως ανδριάντες των νικητών αλλά των θυμάτων, τότε δικαιολογείται το σκηνοθετικό εύρημα του Κ. Νταντινάκη, Να φιλοτεχνήσει δηλ. έναν οπτικοακουστικό ανδριάντα, που θα θυμίζει τόσο τη θυσία του «μάρτυρα» παπα-Νικολή για εκείνα που πίστευε, όσο και τη φρικαλέα βαναυσότητα των στυγνών εκτελεστών εναντίον ενός συμπατριώτη τους, που υπηρετούσε τον Θεό της Αγάπης και της Συγχώρεσης στη τότε σπαρασσόμενη Ελλάδα.